ARTYKUŁ TESTOWY

Jak przeciwdziałamy suszy? Wielkie efekty małej retencji

Na terenie Nadleśnictwa Przymuszewo funkcjonują dwa systemy nawadniające łąki. Jeden znajduje się w kompleksie Laska – rzeka Kłonecznica, drugi w dolinie rzeki Kulawa. Systemy nawadniające wybudowano pod koniec XIX w., jednak z czasem z powodu złego stanu technicznego przestały spełniać swoje funkcje.

Staraniem Nadleśnictwa Przymuszewo przy dofinansowaniu ze środków zewnętrznych (Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Unii Europejskiej) możliwe było wykonanie inwestycji polegającej na rekonstrukcji systemów nawadniających.

Wspomniane obiekty mogą się poszczycić zarówno wartością historyczną, unikalną metodą nawodnienia łąk, oraz zastosowaniem ciekawych rozwiązań technicznych. Szacuje się, że poza opisywanymi obiektami, leżącymi na terenach naszego nadleśnictwa, znalezienie podobnego miejsca na terenie Polski północnej jest zadaniem niezwykle trudnym, a może nawet nieosiągalnym.

Akwedukt

                Ze względu na ukształtowanie terenu na kompleksie łąk w Lasce możliwym było zaprojektowanie i wybudowanie przez Prusaków w latach 80-tych XIX wieku systemu nawodnień, do którego woda pobierana była z rzeki Kłonecznicy poprzez jej piętrzenie.  Do nawodnień przystosowany został obszar 32,1 ha  położony na wzniesieniach zbudowanych z piasków luźnych. natomiast rowami został odwodniony pozostały obszar zajmujący 23,3 ha, stanowiący gleby torfowe i mułowo-torfowe.

Aktualnie nawodnienie obiektu polega na wprowadzeniu wody pochodzącej ze stawów rybnych do bocznych doprowadzalników, oraz za pomocą wpustów na bruzdy rozlewowe. Budowlę ujęciową wód poprodukcyjnych stanowi ostatnia przegroda stawów rybnych. Po wypełnieniu bruzd woda przelewa się przez korony grobelek, rozlewając się po stoku i tym samym nawadniając użytki zielone. Nadmiar wody z obiektu odprowadzany jest rowami do jeziora Laska i tzw. rowami zbierającymi do rzeki Zbrzycy.

Wśród jedenastu przepustów piętrzących wykonanych w ramach inwestycji najciekawszą budowlą wodną jest most, wykonany z rur żelbetowych, o średnicy 1 metra, w formie przepustu o długości 12 mb, z możliwością spiętrzenia wody do wysokości 2 m.

Cały system urządzeń melioracji wodnych obejmuje:

- doprowadzalniki o łącznej długości 8.446 m

- bruzdy nawodnieniowe o łącznej długości 12.862 m

- rowki zbierające wodę o łącznej długości 2.236 m

- rowy odwadniające o łącznej długości 2.916 m

- budowle: ujęciowe (wpustowe), do rozrządu, piętrzenia wody i komunikacyjne

Regulacja stosunków wodnych, zahamowanie odpływu z powierzchni nachylonej w kierunku południowo-wschodnim i lepsze uwodnienie terenu wpłynęło korzystnie na ekosystemy łąkowe. Warunki mikroklimatyczne uległy poprawie także w najbliższym sąsiedztwie łąk, które w 80% zajmują lasy.

Wspieranie ekosystemów łąkowych

                Łąki są stałym elementem w naszym klimacie. Powstały pod wpływem użytkowania rolniczego po wycięciu lasów przez człowieka, a ich występowanie stało się ściśle uzależnione od  działalności rolnej- wypasu i koszenia, których ekologicznym znaczeniem jest przede wszystkim powstrzymywanie naturalnego procesu sukcesji. Dzięki usuwaniu części biomasy w postaci zielonki lub siana powstrzymywany jest rozwój krzewów i drzew, a także innych wysokich roślin, jak np. trzciny. Ponadto, koszenie i wypas wpływają na zwiększenie dostępności światła umożliwiając rozwój gatunkom niskich bylin.

Obszar delty Kłonecznicy cechuje się obecnością siedlisk wilgotnych sprzyjających występowaniu licznych gatunków zwierząt kręgowych. Na skład fauny rzutuje różny stopień wilgotności łąk kośnych, oraz bardzo silne zabagnienie odnowionego naturalnie obszaru ustanowionego użytkiem ekologicznym. Wszystko to spowodowało, że na bardzo niewielkiej powierzchni (Jakiej właściwie?) stwierdzono występowanie aż 95 gatunków ptaków, z których 85 gatunków objętych jest w Polsce ochroną. Na szczególną uwagę zasługuje 2 gatunki umieszczone w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt i czerwonej liście zwierząt zagrożonych w Polsce tj.: bielik (Haliaeetus albicilla) i czeczotka (Carduelis flammea).

Prowadzenie gospodarstwa łąkowego determinuje przestrzeganie zasad ochrony przyrody i środowiska naturalnego. Działanie systemu nawodnień wymaga sezonowej obsługi polegającej na terminowym nawadnianiu łąk, wykonywaniu odmuleń, napraw, oraz wykaszania rowów. Konieczne jest posiadanie wiedzy z zakresu melioracji wodnych, jednak największym atutem jest tutaj wiedza i lokalne doświadczenie miejscowych osób związanych z historią tego terenu. System nawodnień jest przedsięwzięciem wpisującym się w potrzebę zachowania dziedzictwa kulturowego regionu.

Nawodnienia są prowadzone od maja do sierpnia i to właśnie w tym okresie jest odpowiedni moment na zwiedzanie obu obiektów.